Adalar Strateji Belgesi ve Fayton Meydanı Yarışması Toplantı Notları

İBB Şehir Planlama Müdürlüğü tarafından yürütülen Adalar 1/5000 ve 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı çalışmaları kapsamında hazırlanarak 2020 Aralık ayında yayınlanan Adalar İlçesi Taslak Strateji Belgesi ve 1 Mart 2021 tarihinde ilan edilen Büyükada Fayton Meydanı Tasarım Yarışması hakkında görüş alışverişinde bulunmak üzere Adalar Savunması ağları içinde yeralan arkadaşlarımızla İBB Şehir Planlama Müdürlüğü ve BİMTAŞ‘tan katılım ve koordinasyon görevlileri biraraya gelerek iki görüşme gerçekleştirdiler.

25 Şubat 2021 ve 12 Mart 2021 tarihlerinde İBB’nin Büyükada’daki ofisinde gerçekleştirilen toplantılarda özetle şu görüşler dile getirildi:

• Taslak Strateji Belgesi’nde planlama sürecinin başlangıcından bu yana yapılan çok sayıda anket, toplantı ve benzeri oturumlarda ortaya çıkan birbiriyle çelişik tüm fikirler ve proje önerileri derlenmiş olmasın arağmen planlama sürecine ve İBB çalışmalarına yön verecek ilkesel stratejik kararlar belgede yer almamıştır.

• Strateji belgesinde koruma anlayışıyla örtüştüğü kadar ters düşen çelişik maddelerin de yeraldığı görülmektedir.

• Adalar ekonomisiyle ilgili olarak birçok maddenin yer aldığı ama tam anlaşılamadığı; ne düzeyde, nasıl, kimler tarafından, hangi alanlarda ne tür desteklerle yürütülecek bir tarımsal faaliyet düşünüldüğünün açık olmadığı, turizm çeşitliliğinin sağlanması, treking gibi önerilerin bulunduğu ancak bu önerilerin yürüyüş sonrası konaklama, kamp vb. ekoturizm uygulamlarına yol açan yeni fonksiyon alanlarının geliştirilmesini akla getirdiği için uygun görülmediği belirtilmiştir. Yine ekonomi başlığı altında Adalar’da ilçe bazlı vergi alma yöntemlerinin ya da turist vergisi gibi uygulamaların nasıl ve neden yapılacağının anlaşılmadığı ve dünyadaki örnekleriyle birlikte ele alındığında bunların endişe verici uygulamalar olduğu belirtilmiştir.

•  Yeni fonksiyon, proje ve gelişim kararları yerine halihazırda yıllardır devam eden yasadışı imar, işgal ve tahribat sürecini engelleyecek bir kentsel-doğal restorasyon süreci kurgulanması ve mevcut sorunların çözülmesi için adım atılması istendi.

• Sonuç olarak hazırlanan taslağın planı yönlendirme niteliği açısından stratejik bir belge niteliğinde olmadığı ve plan-proje ilişkilerine dayanan bir planlama yaklaşımının önümüzdeki dönemde nazım planı engelleyecek bir sürece evrilebileceği vurgulanmıştır. İBB’nin “örnek yaratmak” gibi bir yaklaşımla gelişigüzel projeler ve eylemler gerçekleştirmek yerine, Adalar’daki doğal ve kentsel yaşamı koruma yaklaşımıyla hareket etmesi istendi. Taslak Strateji Belgesi, tüm kamu kurumlarına yol gösteren bir metin olacağı için ilke kararlarının çelişkiye yol açmayacak şekilde net olarak ifade edilmesi gerektiği, Adalar’ın korunması için İBB’nin tüm kamu kurumları nezdinde bir otorite olarak inisiyatif alması gerektiği, belgede öncelikle net korumacı ilkelerin (“Orman alanlarında hiçbir şekilde ticarileşmeye izin verilmeyecektir”, “Peyzaj niteliği olan büyük parsellerde yapılaşmaya izin verilmeyecektir”, “Konut bölgelerinden emsal ve kat yükseklikleri korunacaktır”, “Konut alanlarının ticarileşmesi engellenecektir”, “Kıyı kullanımında kamu çıkarı göz önüne alınacak, ruhsatlandırma yapılmayacak, kıyıların ticarileşmesi engellenecektir”, “Doğal sit alanları toplu ulaşım güzergahlarının dışında bırakılacaktır”, “Ev pansiyonculuğu sınırlandırılacaktır,”, “Doğal sit alanlarında kamuya ait arazilerin ve alanların kiralanması uygulamasına ilgil kurumlarla görüşülerek son verilecektir”  gibi doğal ve kentsel yaşamı korumaya odaklanan net ilkelerin) yer alması gerektiği belirtilmiştir. Strateji Belgesinin kısa bir ilkeler deklarasyonu olması gerektiği, açık ve net ifadelerle Adalar’ın İstanbul’la ilişkisini tanımlayan, ilçenin koruma anlayışıyla geleceğe nasıl taşınacağına ilişkin öngörüler  içeren net bir metin yayınlanması ihtiyacı vurgulanmıştır.

• 1 Mart 2021 tarihinde açıldığı ilan edilen Büyükada Fayton Meydanı Tasarım Yarışması’nın ise Büyükada’da geçmişte meydan olmayan bir alana meydan fonksiyonu yüklediği, ağırlıkla bir PR çalışması izlenimi veren “katılım” tartışmaları dışında, bu meydan yarışması kararını kimin nasıl aldığının belirsiz olduğu, idari kurumların talepleri dışında Adalar halkının böyle bir meydan talebinin bulunmadıği vurgulandı.

• Adalar’ın 19. ve 20 yüzyılda meydan fonksiyonu yüklenen ana bölgelerinin iskele-sahil alanları ve gezinti yolları olduğu, ancak bu bölgelerin özellikle son 40 yılda iskele ve ticari kuruluşların işgalleri ve dolgu alanlar nedeniyle  niteliklerini kaybettiği belirtilmiş, Adalar’a yabancı ve metropole ait bir kentsel doku olarak kurgusal bir meydan ihdas etmektense, geleneksel kıyı-çarşı-gezinti yollarının kamuya geri kazandırılması gerektiği vurgulanmıştır. Adalar halkının öncelikli talebinin kıyılardaki mevcut iskele enflasyonunun ve ticari işletme işgallerinin kaldırılması olduğu bir kez daha vurgulanmış, meydan niteliği taşımayan alanlarda yarışmalar yoluyla yeni meydanlar yaratma girişimlerinin demokratik bir nitelik taşımadığı, mimarlık ofisleri arasında düzenlenecek yarışmaların turistik, ticari ve PR odaklı çabalar olmaktan öteye gitmeyeceği  ve sosyal sonuçları bakımından telafisi mümkün olmayan zararlar yaratabileceği tartışılmıştır.

• Büyükada’da yarışmaya açılan alanın geçmişte çayır, mezarlık, kilise meydanı, konut, arabacıların toplanma alanı gibi farklı fonksiyonlar gösteren ve halihazırda imar-mülkiyet nitelikleri bakımından da karmaşık bir yapı taşıdığı belirtilmiş, bu bölgenin meydan yarışmasına konu olmasının çeşitli kentsel ve sosyal riskler taşıdığı vurgulanmıştır.