Test: “Heybeli’de Azınlıklar Çoğunlukken…” 

Hazırlayan: Gündüz Mutluay

Bu testte konular/sorular bugün birkaç kişi kalmış Ada Rumları’nın nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu dönemlerden. 

Dikkat: Bu testin puanları ters. Çok puan alan başarısız çıkıyor. Soruların cevaplarının çoğu yanlış. Bazılarında tümü yanlış da olabilir. Ama yanlışların da derecesi var. En ilgisiz cevabı işaretleyenler en yüksek puanı alıyor. Doğru sıfır, doğruya yakın olanlar ise az. Bilmediğiniz sorularda size en yakın geleni işaretleyin. Boş bırakanlar diskalifiye ediliyor. Elinize bir kağıt kalem alıp, bir kenara verdiğiniz yanıtları not edin, doğru cevaplar en aşağıda, haberiniz olsun.

Buyurun bu “manasız” teste. Kolay gelsin, diyelim.

1. Türkiye ve Yunanistan arasında yapılan anlaşma gereği uygulanan Mübadele’de (Değişim, nüfus değişimi, 1923) Türkiye’de yaşayan Rumlar  (hıristiyanlar)  Yunanistan’a, orada yaşayan Türkler (müslümanlar) Türkiye’ye göç ettirildiler. Mübadele sonucu, Rumların yoğun yaşadığı Ege, Kapadokya gibi yerlerde hemen hiç Rum kalmamışken İstanbul’da çok Rum vardı. (Günümüzde çok azaldılarsa da.) Neden acaba?

a. İstanbul Rumları’nın çoğu zengindi, bu hayatı terketmek istemediler. 

b. İstanbul gönderilecekleri yerlerden çok daha güzeldi. Neden terketsinler ki!

c. Genç Türkiye Cumhuriyeti ticarette ve zenaatta becerisi olan İstanbul Rumlarını kaybetmek istemedi.

d. İstanbul’daki Rumlar anlaşmada mübadele dışında tutulmuşlardı.

 

2. Peki Adalar’dan ve İstanbul’dan her ne sebeple olursa olsun gitmedilerse, günümüzde neden bu kadar azlar?

a. Varlık Vergisi istendiği ve ödeyemeyenler Aşkale’ye sürüldükleri için sonraları gittiler.

b. Kıbrıs’ta meydana gelen Rum – Türk çatışmalarının Türkiye’ye sıçramasından endişe ettikleri için göç ettiler.

c. 6 – 7 Eylül olayları diye bilinen ve devletin parmağı olan kalkışmadan sonra mal ve can     güvenliklerinin kalmadığını düşündükleri için İstanbul’u terkettiler.

d. Bu nedenlerin hepsiyle gide gide neredeyse kalmadılar.

 

3. Hükümet’in tezgahladığı bir kışkırtma sonucunda büyük bir kırım, yıkım ve yağmaya neden olan protestolar Heybeli’de (ve diğer Adalar’da) büyük olaylara neden olmadı. Ama başta Beyoğlu olmak üzere azınlıkların ve özellikle Rumların yoğun olarak yaşadıkları yerlerde tam bir faciaydı durum. Peki dönemin Fener Patriği o günlerde ne yaptı?

a. Yunanistan’a kaçtı, olaylar yatışınca döndü.

b. Patrikhane’nin kapılara kapatıldı, arkadaşları ile beraber ortalığın yatışmasını bekledi.

c. Bir tören için geldiği Heybeliada Ruhban Okulu’nda kaldı ve burada geceledi.

d. Heybeli’ye geldiği tekneyle Kıbrıs’a doğru yola çıktı.

 

4. Güney Kıbrıs’da İngilizler’e karşı teröre de başvuran EOKA örgütünü kuran, sonra Güney’de Cumhurbaşkanı olan Piskopos Makarios’un Heybeliada Ruhban Okulu’nda okuyup mezun olduğu hep dile getirilir. Makarios öldü de biraz seyrekleşti.

Makarios ile Heybeli arasında nasıl bir ilişki olmuştur sizce?

a. Bu iddia değil gerçeğin ta kendisidir. Papaz Okulu’nda okumakla kalmamış,

Piskoposluk ünvanını da buradan almıştır.

b. Doğrudur elbette. Böyle birşey olmasa adadaki Makarios Tepesi piyangodan mı çıktı?

c. Papaz Okulu’nda okumamış ama Kıbrıs sorunu alevlendiğinde gizlice Heybeli’ye gelerek okul yetkilileri ile görüşmüş ve maddi-manevi destek istemiştir.

d. Hepsi palavra, Makarios Heybeli’yi görmemiştir bile.

 

5. Birçok Patrik ölünce Heybeli’ye gömüldü. Beş ayrı yerde Patriklere ait mezarlar var. Bunlardan biri günümüzde Deniz Lisesi binası yakınındaki Panayia Kamariotissa Manastırı bahçesidir. Burada SEKİZ patrik yatmaktadır.

Bunların kaçı “eceliyle” ölmemiş de suistle veya asılarak öldürülmüştür?

a. Hepsi

b. Sadece biri

c. Beşi

d. Hiçbiri

 

6. Heybeli resmen büyük bir mahalle olsa da (bir ara nahiye yani bucak) halk mahalle ve semtlere ayırmıştır. Çarşı içindeki Ayios Nikolaos Kilisesi çevresinde iki mahalle vardı: Lonca ve Galencadika. Loncayı çıkarmışsınızdır, diğerini soralım da biraz zor olsun.

Ne demektir Galencadika?

a. Yaşlı insanlar çok olduğu için cadılar semti anlamına bu adı yakıştırmışar.

b. Sakalar oturduğu için “su taşıyan” anlamına gelen bu ad verilmiş.

c. Bu ad Rumca da değil, Türkçe de. Uydurulmuş.

d. Takunyalılar demek.

 

7. Mütareke denilen İstanbul’un işgali sırasında  işgalci ülkelerin gemilerinin bazıları Adalar çevresinde demirlemişti. Bunlardan birisi dönemin en büyük savaş gemisi sayılan Yunan gemisi Averof’du. Heybeli Rumları’nın bir kısmı akşam iş dönüşünde aileleri ile birlikte sahilde toplanıp sloganlar atarak gemiyi selamlamayı alışkanlık haline getirmişlerdi.

Yalnız bir Adalı buna çok kızıyordu ve tezahüratçılara sürekli “Alkışlayın, alkışlayın; birgün bu geminin direkleri kıçınıza girecek” diyordu.

Kimdi bu adam?

a. İyi rakıcı ve bıçkın bir balıkçı olarak tanınan Mükerrem Reis

b. İki oğlunu askerde kaybetmiş yaşlı bir kadın.

c. Emekli doktor, yaşı epeyce ilerlemiş Müstecip Bey.

d. Kendisi de bir Rum olan Aristidi (Köseoğlu) Efendi.

 

8. Adalar’da müslümanlar dışında sadece Rumlar yaşamıyordu. Sonradan Burgaz ve büyükada’yı tercih etseler de bir zamanlar epeyce bir Yahudi nüfus oluşmuştu Heybeli’de. Bir ibadethaneleri olmadığı için ev kiralayarak ibadetlerini orada yaparlardı.

1956 Yılında Orhan Sokak’taki Beth Yaakov Sinagogu açıldı. Mimari ve sanatsal hiçbir değeri olmayan sinagogun açılmasında en büyük katkı Salamon Adato’ydu. Yahudi Salamon’un gücü nereden geliyordu acaba?

a. İktidardaki Demokrat Parti’nin milletvekiliydi.

b. Çok zengin bir bankerdi.

c. Din bilgini olduğu için cemaat üzerinde çok etkiliydi.

d. Uluslararası tanınırlığı olan bir akademisyendi.

 

9. Ayios Spiridonos Kilisesi Çam Limanı yakınında bir uçurumun kenarında. Adalılar bilir. Terk-î Dünya olarak tanınır. 12 Aralık günü müslüman halk da mum yakıp adak adamaya gider. Küçük bir manastır ve onun küçük kilisesinden ibarettir.

Burası 1894 depreminde ağır hasar gördü. Yeni baştan yapılarak 1905’de ibadete açıldı.

Yeniden yapılmasında en büyük katkıyı kim yaptı acaba?

 

a. Osmanlı Padişahı Sultan II. Abdülhamit o zamanın ölçülerinde çok para eden 200 altın verdi.

b. Patrikhane bütün kilise ve manastırlara yardım çağrısı yaparak çok büyük miktarda para topladı.

c. Galata bankerlerinin en zenginlerinden Mavrimatis Efendi’nin karısı İ. Kuçuradi büyük miktarda para ve altın verdi.

d. Adalar ve yakın çevredeki bütün kilise ve manastırlardan gönüllüler geldi, imece usulü ile hep birlikte çalıştılar.

 

10. Fener Patrikhanesi’den koparak geleneğe uygun düşmeyen yöntemlerle kendini Papa ilan eden ve ayrı bir cemaat oluşturmaya girişen Papa Eftim de Adaya bulaştı. Ölümünden sonra oğlu ve sonra kızı olmayan cemaatin lideri oldular. Türk Ortodoks denilen bu cemaat devlet tarafından da desteklendi. Çok sayıda kilise ve bina cemaate bağışlandı.

Bu nevzuhur Papa’nın Heybeli ile ne ilişkisi vardı acaba?

a. Heybelioe köşkü vardı, uzun yıllar yazlarını burada geçirdi. Balığkçılığa merakı ile tanınır.

b. Askeri alandaki Ay Yorgi Manastırı’nın arazisinin Bahriye Okulu’ndan Çam Limanı’na kadar olduğunu iddia ederek sahip çıkmak istedi.

c. Ruhban Okulu’na karşı ayrı bir okul açmak için devletten izin istedi ama izin verilmediği için açamadı

d. Heybeli ile hiç bir ilgisi yoktu.

 

CEVAPLAR ve BAZI HATIRLATMALAR

Bazı sorulara cevap vermeyip boş bırakanların diskalifiye olacağını söylemiştk hatırlarsanız. Şimdi puanınızı hesaplayın ve sonundaki değerlendirmeye bakın  bakalım.

1) a – 50      b – 25     c – 100    d – 0

Lozan Antlaşması’na konulan bir ek madde ile Türkiye’deki Rumlar (ortodoks hıristiyanlar) ile Yunanistan’daki Türkler (müslümanlar) karşılıklı olarak göç ettirildiler. Bu anlaşmada İstalanbul Rumları mübadeledaha sonraki dışında tutulmuşlardı.

——————————

2 ) a –  25    b –  25    c – 25  d – 0

a, b, c şıklarındaki nedenler farklı zamanlarda etkili oldu ama  “hepsi” demekti doğru olan. Onun için ceza puanlarını düşük tuttuk.

——————————-

3 ) a – 75   b – 50     c – 0   d – 100

——————————-

4 ) a – 75   b – 50   c – 100   d – 0

Adadaki Makarios Tepesi buradaki manastırda uzun yıllar kalar bir başka rahibin adı da Makarios olduğu için bu adla anılmış.

—————————–

5 ) a –  50    b – 50    c – 0    d – 100

———————-

6 ) a – 75    b – 50   c – 100    d – 0

Bu semtte çoğu yoksul insanlar otururdu. O zamanlar kundura çok pahalı olduğu için alamaz, tahta takunyalar giyerlerdi.

—————-

7 ) a – 25   b – 25    c – 25    d – 0

Savaş öncesi dostluk içinde yaşayan farklı inanışlardaki insanlar savaş ve işgal yıllarında sorunlar yaşadılar. Savş bitince de başka sorunlar. ( Bazıları yukarıda geçti)

—————–

8 ) a –  0    b – 25   c – 50   d – 100

Osmanlı Meclisinde ve cumhuriyeti kuran ilk mecliste Türk/Müslüman vekillerin yanında birçak farkı millet ve inançtan milletvekilleri vardı. Salamon Bey de ilk meclise göre sayıları azalsa da azınlık temsilcilerinden biriydi.

——————–

9 ) a – 0    b – 25     c – 50      d – 100

Şaşırtıcı gelebilir ama memleketin birçok yerinde sultanlar, paşalar benzeri yardımlar yapıyorlardı.

——————–

10 ) a – 25      b –  0    c – 50     d – 25

Bu “Papa Eftim” Türk Ortodoks diye bir mezhep kurmuş ve epeyce dalavereli bir yolla kendini Papa ilan etmişti. Belki bir başka zaman ayrıntısına gireriz.

Punlarınızı toplayın ve durumunuzu görün. Heybeliada ile aranız nasıl, en azından bunu anlamış olursunuz.

Başka konularda görüşmek üzere. Zayıf alanlar çalışıp da gelsinler bir dahaki sefere. Bu sefer bütünlemeye kaldınız. İki kere PEK ZAYIF alanlar tasdikname ile uzaklaştırılıyor. Ona göre.

500 ve üzeri puan toplayanlar: Pek zayıf

350 – 500 arası zayıf

200 – 350 arası orta

100 – 200 arası iyi 

25 – 100 arası pekiyi

0 alanlar kopyadan yakalandılar. Bu testi hazırlayan olarak ben bile yazıp bitirdikten bir gün sonra “0” almayı beceremedim de ondan böyle.