Adalar Savunması Adalar 1/1000 Ölçekli Plan Değişiklik Önerileri

ADALAR 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı

KENTSEL SİT ALANLARI DEĞERLENDİRME NOTLARI ve ÖNERİLER / EKİM 2017

 

İstanbul Adalar İlçesi’nde Adalar Belediyesi tarafından Aralık-2012 tarihinden bu yana hazırlıkları yürütülen 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı bugün yetkili kurum ve kurullar tarafından görüşüme ve onaylanma prosedürlerinin tamamlanması aşamasındadır. Adalar Belediyesi’yle İller Bankası arasındaki hibe ve kredi anlaşmaları sonucunda plan müellifi “Ege Plan” şirketine ihale edilen plan süreci, söz konusu şirketin analitik-teknik hazırlık, çizik ve karar üretim süreçlerini tamamlamasının ardından Adalar Belediye meclisi ve İBB meclisi aşamalarını geçerek koruma kurum ve müdürlüklerine inceleme için gönderilmiştir.

İBB tarafından hazırlanarak 2011 yılında yürürlüğe giren 1/5000 Ölçekli Adalar Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı’nın ardından, yerel belediye tarafından hazırlanan 1/1000 ölçekli uygulama planı, onay aşamasındayken Adalar’daki kent, doğa ve yaşam savunucularının gayretleri sonucunda değişik toplum kesimleri tarafından tartışılma aşamasına gelmiş, çeşitli görüş ve önerilerin dikkate alınarak planların gözden geçirilebileceği bir aşamaya ulaşılmıştır. Bu çerçevede hazırlanan taslak planlar Adalar halkıyla ve kamuoyuyla paylaşılmış, plan karar ve uygulamalarına yönelik öneri ve yaklaşımların oluşturulacağı bir dizi toplantı yapılması kararlaştırılmıştır. Bu toplantıların ilki 22 Eylül 2017 günü gerçekleştirilmiş, toplantı dizisinin ikincisi de 16 Ekim 2017 Pazartesi günü için planlanmıştır.

Toplantı ve tartışma dizilerinin ilk aşamasında Adalar İlçesi’ndeki “Kentsel Sit Alanları”ndaki uygulamaları düzenleyen taslak açıklama raporları, plan hüküm ve notları tartışmaya açılmaktadır.

Adalar Savunması, sözkonusu tartışmalara ve önerilere katkı sağlamak amacıyla Adalar 1/1000 Ölçekli Kentsel Sit Alanları Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı hakkında 16 Ekim tarihli toplantıya aşağıdaki değerlendirme ve değişiklik önerisi notlarını sunmuştur…

 

 

Giriş;

Bilindiği gibi Adalar İlçesi 1976 yılında dönemin Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından “koruma alanı” ve 1984 yılında da Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu tarafından “sit alanı bütünü” ilan edilmiştir. Bu nedenle Adalar İlçesi içinde yapılacak her tür uygulama, adaların doğal, tarihi, kültürel ve arkeolojik niteliklerinin korunmasını temel amaç olarak belirleyen bir uygulama planı dahilinde yürütülmek zorundadır. Ancak gerek İBB tarafından hazırlanan üst ölçekli planlar, gerekse de Adalar Belediyesi tarafından hazırlanarak Koruma Kurulu gündemine sunulan taslak 1/1000 Ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı her ne kadar “Adalar’ın SİT alanı niteliklerini korumak” amacını raporların giriş bölümlerinde ifade etmekteyse de analiz, planlama ve öngörülen uygulama kurgularıyla Adalar’ın SİT alanı niteliklerini tahrip edici niteliktedir.

 

Öncelikle söylemek gerekir ki:

Adalar hakkında yeterli bilgi edinme, analiz ve değerlendirme süreci yaşanmadan, binlerce yıllık doğal ve tarihi mirasa, yüzlerce yıllık kültürel ve mimari belleğe ev sahipliği yapan Adalar’ın SİT alanı niteliklerini koruyacak bir nazım ya da uygulama imar planı hazırlanamaz. Adalar’daki bir bölümü soyu ya da varlığı tükenme tehlikesiyle yüzyüze olan bitki, ağaç, kuş, mantar, balık gibi canlıları, kıyı ve ada ekosistemini kapsayan bir doğal yaşam envanterinin, tescilli ve tescillenmesi gereken mimari miras envanterinin, kazılan ve kazılması gereken bölgeleri kataloglayan ve bilimsel çalışmaya açan bir arkeolojik envanterin hazırlanmadığı ya da hazırlanmasını şarta bağlamayan bir uygulama planı tüm bu varlıklara zarar verecektir.

Adalar Savunması Adalar Ekolojik Envanter çalışmalarına göre bir bölümü kırmızı listede yeralan 80’i aşkın yerleşik ya da yaz-kış göçmeni kuş türüne ev sahipliği yapan, Akdeniz ikliminin coğrafi olarak en kuzey ucunda yer alan kızıl çam ormanlarını ve bitki örtüsünü barındıran, kıyı ekosisteminde tüm tahribata rağmen halen canlılığı koruyan, Marmara Denizi’nin nesli tükenen balık üreme, mercan ve gorgon yataklarını barındıran Adalar’ın ekolojik zenginliğini ve doğal mirasını korumayı gözönüne almayan, bu alanlara turistik işletmeler kurmayı olanaklı hale getiren bir imar planı kabul edilemez. Aynı şekilde Adalar’ın arkeolojik ve tarihi envanteri halen bilimsel bir analizi beklemektedir. Böylesi bir hazırlık olmaksızın ilk insan yerleşimi alanları olan (Büyükada Aya Nikola ve çevresi) arkeolojik alanlarına “lojistik iskeleleri” ve “sanayi bölgeleri” kurulması kabul edilemez. Kentsel sit alanında Adalar’ın eklektik, melez ve zengin mimarı mirasını ve yapı stoğunu, tescilli parsel ve yapıları tam anlamıyla korumaya almadan uygulamaya sokulacak bir imar planı kaçınılmaz olarak bu mimari envanterin tahribatına yol açacaktır. Farklı bölgelere verilen değişik emsal yükseklik değerleri ve yapılaşma koşullarıyla mimari mirası uzun dönemli bir tahribata açma potansiyeli bulunan, öngörünüme olan etkisi, nüfus yoğunluğuna katkısı, altyapıya uygunluk analizi, ulaşım planları, Adalar’ın gündelik yaşamıyla olan ilişkisi gibi çalışmalar yapılmadan gerçekleştirilmiş bir imar planı çok yönlü bir tartışmanın konusudur.

Tüm bu nedenlerle Adalar Savunması öncelikle imar planı uygulaması öncesinde kapsamlı bir ekolojik, arkeolojik ve mimari envanter-tescil çalışmasının yapılmasını, Adalar halkının katılımıyla bu çalışmaların hızla tamamlanmasını ve plan rapor ve hükümlerine yol gösterici olmasını önermektedir.

 

Yaklaşım;

Adalar’da sosyal, kültürel ve doğal yaşamla Adalar’ın sit alanı niteliği bir bütündür. Kentsel sit, doğal sit, kıyılar ve dolgu alanları içiçe geçen, doğal yaşam ve kentsel yaşamın birbirinden ayrılamayacağı Adalar’da bu nedenle “mevzuat gereği” ayrı kentsel sit, doğal sit, dolgu alanları ve çakışan sit alanları şeklinde ayrı imar planları hazırlanması, değişik plan hükümlerine bağlanması ve değişik kurullar tarafından onaylanması kabul edilemez.

Görülmektedir ki Adalar, İBB’nin 2011 yılında kabul edilen 1/5000’lik planlarında ve çeşitli kentsel uygulamalarında, İstanbul’un dinlenme, eğlence ve rekreasyon alanı, günübirlik turizm bölgesi olarak planlanmaktadır. Ancak yaşanan deneyim göstermektedir ki İstanbul tahrip edilen kıyı ve orman bölgeleriyle, yeşil alanları ve kentsel dokusuyla büyük bir ekolojik-kentsel kriz yaşamakta, İstanbul’un bu krizini hafifletmek amacıyla Adalar’ın bir dinlenme ve eğlence alanı olarak işlevlendirilmesi de Adalar’ı İstanbul’un kentsel ekolojik krizinin bir parçası haline getirmektedir. Altyapı yetersizliği, ulaşım yoksunluğu ve karmaşası, ekolojik yıkım ve kentsel kırım Adalar’da dozu giderek şiddetlenen bir travmaya yol açmaktadır. Hazırlanan 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı, İBB’nin Adalar’ı bir turizm, eğlence ve rekreasyon alanı olarak işlevlendiren yaklaşımını tekrarlamakta, sözkonusu travmayı derinleştirmektedir.

Bugün Büyükada, Heybeliada, Burgazada ve Kınalıada başta olmak üzere Adalar İlçesi dünyanın en büyük metropollerinden biri olan İstanbul’un kentsel, ekonomik ve ekolojik dinamikleri tarafından yutulmaktadır. Bu dinamikler en özet şekliyle tüm doğal alanları yok eden ya da ehlileştirerek vahşi doğal yaşamı ortadan kaldıran, kentsel-mimari mirası ve bellek mekanlarını yok eden bir kentsel yıkım ve çevresel kırım dizisiyle sonuçlanmaktadır. İnşaat sektörüne ve imar rantı yaratmaya dayalı ekonomik gelişme, kentsel dönüşüme odaklı konut ve arsa spekülasyonu, doğal alanların ve prestijli mimari-kentsel alanların ticarileştirilmesi ve kitle turizmine odaklı günübirlik ticari faaliyetlerle devam eden bu süreç eğer gereken önlemler alınmazsa ve sert bir koruma rejimi uygulanmazsa Adalar’da da gündeme gelmekte ve gelişme eğilimi taşımaktadır. Bu sürecin devam etmesi halinde Adalar’ın tüm doğal, tarihi, kültürel ve mimari niteliklerini kaybederek İstanbul’un yaşadığı yıkımın bir benzerini yaşayacağı açıktır.

1/5000 ve 1/1000’lik planlardaki öngörünün aksine son yıllarda yaşanan deneyim göstermektedir ki, İstanbul’a olan coğrafi yakınlığı ve gelişen turizm endüstrisinin yönelimleri nedeniyle Adalar’ın geçmişteki gibi bir sayfiye ve turizm bölgesi olarak kullanılamayacağı görülmektedir.

Bu gerçekler ışığında Adalar Savunması, 1/1000 Ölçekli Adalar Kentsel Sit Alanları Koruma Amaçlı Uygulama Planı’nın Adalar’ın SİT alanı bütünlüğünü ve niteliklerini olduğu gibi korumaya odaklanmış sert ve tavizsiz bir koruma rejiminin uygulanmasına imkan sağlayacak şekilde revize edilmesini önermektedir.

 

Bu çerçevede Adalar Savunması,

1. Plan Açıklama Raporu’nda yeralacak ve plan kararlarına yön verecek şekilde Adalar’ın ekolojik, mimari ve arkeolojik kapsamlı bir envanter hazırlama tescil işlemlerinin tamamlanmasını,

• Adalar’daki tüm canlı yaşamının orman, kıyı ve kentsel bölgeler kapsamında olabildiğince eksiksiz bir şekilde tanımlanması ve canlı yaşamına zarar verme potansiyeli bulunan öngörülebilir tüm kentsel sit imar, doğal sit imar, öngörünüm, kıyı ve orman uygulamalarının engellenmesine yönelik bağlayıcı hükümler oluşturulmasını ve bu konuda (Orman İşletmeleri GM, ÇŞB, Sağlık Bakanlığı gibi) ilgili kurumlarla mutabakat sağlanmasını,
• Tescilli bina ve parsellerin tam bir envanterinin hazırlanmasını ve tescile alınacak binaların mimari miras kapsamında plan hazırlık sürecinde hızla tescillenmesini, bunun için gereken idari, hukuksal, kurumsal düzenlemelerin yapılmasını ve tescil işlemleri tamamlanmadan plan uygulamasına geçilmemesini,
• Adalar’ın ilk insan yerleşimlerinden başlayarak Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait arkeolojik ve tarihi envanterinin hazırlanmasını, arkeolojik bölgeleme ve koruma çalışmalarının yürütülmesini,

Bu alanlarda uzmanlar ve Adalar halkanın katılımıyla hazırlanan raporların planların bir parçası haline getirilmesini önermektedir.

2. Hukuka ve uluslararası koruma normlarına aykırı şekilde Adalar İlçesi kapsamından ve Adalar Sit Alanı bütünlüğünden koparılarak 2013 yılında meclisten geçirilen bir torba yasayla plan yapma yetkisi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na devredilen Heybeliada’nın bir mahallesi olan Yassıada ve Burgazada’nın bir mahallesi olan Sivriada için Adalar Belediyesi’nin kendi adalarına sahip çıkması amacıyla, bu adalar için de koruma amaçlı planlar hazırlanması ve planlarına dahil etmesini, bu adalarımızda yaşanan ve yaşanması muhtemel doğal, arkeolojik ve kültürel yıkımın gelecekte restore edilmesi amacıyla bir ekolojik ve arkeolojik restorasyon planı hazırlanması için hazırlıkların başlatılmasını önermektedir.

3. Adalar Savunması 1/1000 Ölçekli Adalar Kentsel Sit Alanları Koruma Amaçlı Uygulama Planı’nın açıklama raporu ve plan hükümlerini çeşitli açılardan etkileyen, son yıllarda dünyada ve Türkiye’de doğal ve tarihi nitelikler taşıyan kentsel alanların ve doğal bölgelerin büyük bir bölümünü yıkıma sürükleyen “koruma/kullanım dengesi” gibi gerçekte korumaya değil yıkım ve tahribatla sonuçlanan yaklaşımların terk edilmesini, plan açıklama raporlarında yeralan sosyal, kültürel ve demografik hedefler, ekonomik hedefler, fiziki mekana yönelik hedeflerin tamamen turizme odaklı hedefler olarak kurgulanmasından hareketle bu hedeflerin korumaya yönelik hedefler olarak revize edilmesini önermektedir.
4.  Plan raporlar ve hükümlerinin incelenmesinden anlaşıldığı üzere 1/1000 Ölçekli Adalar Kentsel Sit Alanları Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Kararları İBB tarafından hazırlanan 1/5000 Ölçekli Adalar Kentsel Sit Alanları Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı tarafından verilen tüm mekânsal kararları büyük çoğunlukla tasdik etmekte ve üst ölçekli plan tarafından öngörülen mekânsal sınırları sonuna kadar kullanmaktadır. 1/1000 ölçekli planın, zaten büyük ölçüde plan yapım ilke ve tekniklerine aykırı olarak ayrıntılı mekânsal kullanım kararları vermiş olan 1/5000 kararlarına tümüyle sadık kalma ve öngördüğü mekânsal sınırlara harfiyen uyma yükümlülüğü bulunmamaktadır. Adalar yerel yönetiminin kamu çıkarı adına ve Adalar’ın korunması sorumluluğunun bir ürünü olarak 1/5000 planın yüksek yapılaşma standartlarının altında kalmayı hedefleyen koruma kararları vermesi kaçınılmazdır. Bu nedenle,

 

• Adalar Savunması, 1/1000 Ölçekli Adalar Kentsel Sit Alanları Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Kararları’nda Kentsel Sit Alanlarındaki konut+ticaret alanları için öngörülen “Ticaret+Konut alanlarında yer alan yapıların yüksekliği 9,50 metreyi aşamaz. Ancak, tescilli yapı parseline bitişik parsellerde yeni yapılacak yapının yanındaki tescilli yapının saçak yüksekliği 9,50 metreden daha az ise, yeni yapılacak yapının yüksekliği, tescilli yapının saçak yüksekliğini aşamaz. Tescilli yapının saçak kotu 9,50m. den yüksek ise, yeni yapılacak yapı saçak kotu max. 9,50m. olacaktır,” hükmünün Adalar’ın konut+ticaret alanları ve bu bölgelerdeki yapı adalarında yeni bir yapılaşma rejimi getirdiğini ve yapılaşma artışı anlamına geleceğini öngörmektedir. 2011 yılında hazırlanan 1/5000 planlara kadar Adalar’a yönelik hiç bir plan ve uygulama aşamasında gündeme gelmemiş olan 9,50 m. yüksekliğin uygulanması durumunda bu alanlarda öngörünümü de etkileyecek şekilde büyük bölümü tescillenmemiş tarihi yapıların ya da 1984-2007 arasında yapılmış binaların yükseklik artışına yöneleceğini öngörmekte, Adalar’ın en zengin kültürel ve mimari eserlerine sahip bu bölgelerinin sözkonusu niteliklerini kaybedeceğini ve ciddi bir yapı-nüfus yoğunluğu atında ezileceğini kaydetmektedir. Bu nedenle

 

 

sözkosunu emsal ve yükseklik değerlerinin diğer konut alanlarında öngörülen seviyeye çekilmesini önermektedir.

•  Adalar Savunması, Adalar’da konut ve konut+ticaret alanlarında yaygın tek katlı binaların nasıl korunacağına, verilen 6.50 izninin nasıl kontrol edileceğine, mimari ve kültürel mirasın bir parçası olan tek katlı yapı stoğunun devamının nasıl sağlanacağına dair hiç bir anlamlı teklif içermemektedir. Adalar Savunması, bir bölümü eğimli arazide konumlanmış, bir bölümü özel, bir bölümü de hazine, milli emlak, vakıf mülkleri durumundaki bu tarihi ve kültürel mimari dokunun olduğu gibi korunması ve iki katlı standart bir yapılaşmanın engellenmesini için anlamlı bir plan kararı üretilmesini önermektedir.
• Adalar Savunması, Adalar’da sosyal, siyasi ya da ekonomik nedenlerle terkedilen, işgal edilen ya da kullanılmayan tarihi ve mimari eserlerin korunması, restorasyonu ve yeniden kazanılması için kamu çıkarına odaklanan bir plan kararı üretilmesini önermektedir.
• Adalar Savunması, afet ve deprem riskiyle yüzyüze bulunan Adalarımızda birçok yapının ciddi bir yıkım tehlikesi barındırdığının bilinciyle, her tür afet riskine açık hale geldiğini deneyimleyerek, bu yapılarda kültürel mirası koruma amacıyla yıkımı değil güçlendirmeye odaklı bir destek ve bakım hizmetleri kararının üretilmesini desteklemektedir.
• Plan kararları çerçevesinde üst ölçekli plan tarafından öngörülen Adalar’da ev pansiyonculuğu ve butik otel yapımına ilişkin kararlar 1/1000 ölçekli planda, tüm konut alanlarında ilgili parselin minumum 1000 m² büyüklüğe sahip olması ve sadece ilgili turizm yönetmeliğindeki koşullara bağlı kalınması şartına bağlanmaktadır. İlgili metrekare büyüklüğü daha sonra İBB İmar ve Bayındırlık Komisyonu’nun 22.07.2016 tarihinde oybirliğiyle aldığı kararla 500 m^2’ye düşürülmüş ve bitişik parsellerden muvafakat alınması şartına bağlanmıştır. Bu karar Adalar’ın tüm konut bölgelerinde bini aşkın ev pansiyonu açılmasına olanak tanımakta, Adalar’daki mahalle yaşamını yokedici, sosyal ve kültürel dokuyu tahrip eden ve nüfus yoğunluğunu arttıran, Adaları bütünüyle bir turizm bölgesi haline getirecek bir nitelik taşımaktadır.

Adalar’da yaşayan tüm yurttaşların bildiği gibi Adalar halkının ev pansiyonculuğu yapmak yönünde güçlü ve yaygın bir talebi bulunmamaktadır. Söz konusu karar bütünüyle idare ve plan yürütücüleri tarafından yukarıdan aşağı talep oluşturma ve tüm dünyada çoktan terkedilmiş tepeden inme sosyo-ekonomik planlama anlayışının, dolayısıyla Adalar’ın turizmle işlevlendirilmesi yaklaşımının bir ürünüdür.

Adalar Savunması, Adalar halkının ev pansiyonculuğu yapmaya yönelik yaygın bir talebinin bulunmadığı gerçeğinden hareketle ve mevcut (otel, pansiyon, butik otel) konaklamalı turizm tesislerinin tam kapasiteyle kullanılmadığı bilgisinin ürünü olarak ev pansiyonculuğuna izin veren plan hükümlerinin tamamen kaldırılmasını önermektedir. Otel ve pansiyon kullanımlarının da mevcut tarihi ve tescilli otellerin yeraldığı parseller dışında konut+ticaret alanlarıyla sınırlı tutulmasını, tescilli yapı ve parsellerde otel ve pansiyonculuğu engelleyen sıkı denetim şartlarına bağlanmasını önermektedir.

 

• Adalar Savunması, 1/1000 Ölçekli Adalar Kentsel Sit Alanları Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Kararları’nda yeralan ve Adalar’ın değişik doğal sit derecelerine sahip alanlarında önerilen “Tematik Parklar” ve “Özel Koşullu Alanlar” uygulamalarının tamamının, bu bölgelerdeki yaban hayatına ve doğal mirasa vereceği zararlar nedeniyle iptal edilmesini önermektedir. Her bir ada için ayrı ayrı tasarlanan ve adaların doğal yaşam ve kültürel miras alanlarına birer kentsel protez olarak yerleştirilmesi planlanan Kültürpark, Doğa ve spor parkı, Sağlık parkı, Rekreasyon ve eğlence parkı gibi Adalar’ın sosyal, doğal ve kültürel yaşamıyla tamamen uyumsuz uygulamalar adaların sit alanı bütünlüğüne zarar veren, kamusal müşterekleri ticari kullanıma devreden, ziyaretçi yoğunluğunu arttıran, koruma anlayışına aykırı plan kararlarıdır. Adalar’ın tarihi, sosyal, kültürel ve doğal yaşamından tümüyle habersiz masabaşında üretilen bu tür tematik plancılık fantezileriyle sit alanlarının ve Adaların korunması mümkün değildir.

 

• Adalar Savunması, plan uygulama hükümlerinde yer alan, iskele, meydan ve çarşı bölgelerini kapsayan Özel Proje Alanları’na ilişkin kentsel tasarım ve uygulama projelerinin mevcut uygulama planından çıkarılarak, Adalar halkının katılımıyla oluşturulacak geniş tartışma, araştırma ve arama toplantılarıyla yeniden ele alınmasını desteklemektedir. Bugüne kadar Adalar’da gerek İBB tarafından gerekse de yerel belediyeler tarafından gerçekleştirilen daha küçük çaplı bu ve benzeri tüm özel proje uygulamaları göstermiştir ki, halkın geniş katılımı, desteği, tartışması, onayı ve değişik uzmanlık alanlarının kolektif katılımı olmadan yapılan tüm projeler uygulama aşamasında olumsuz sonuçlar doğurmuş, kısa zamanda yozlaşarak amacından uzaklaşmış, kentsel- mekânsal krizler yaratmıştır. Kıyı bölgelerinin ve çarşı kullanımını daraltan, ekolojik ve sosyal tahribat yaratan, adaların denizle ilişkisini koparan, ulaşım krizleri mekânsal kaoslar yaratan uygulamaların tamamı bu tür projelerin ürünüdür. Adalar Savunması bu nedenle kimi olumlu yanlar da içeren söz konusu projelerin plan sonrasına ertelenerek, belediye tarafından Adalar halkının ve meslek örgütlerinin denetim ve katılımını öngörerek organize edilecek tartışma ve proje geliştirme toplantılarına terkedilmesini önermektedir.

 

• Plan hükümlerinin 5.3. Projelendirme ve Uygulamaya Yönelik Genel İlkeler bölümünde yeralan “Yetişkin ağaçların kesilmesinde zorunluluk olması durumunda, uzman raporu ve Adalar Orman Bölge İşletme Şefliği görüşü ile birlikte Belediye’ye başvurulacak, kesilmesinde sakınca görülmeyen ağaçlar, yine belediye denetiminde kesilebilecektir.” ifadesine, ağaçlara bitişik parsellerdeki komşu muvafakati ifadesinin eklenmesini önermektedir.

Ayrıca “Anıt ağaçlar bu kapsam dışındadır. Korunması gerekli anıt ağaçlardan yaşlanmış veya hastalanmış ağaçların, belediyesince hazırlanacak teknik raporlar doğrultusunda Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu tarafından alınacak karar uyarınca kaldırılarak, yerine yenisi dikilebilir,” ifadesinin de anıt ağaçların yerine yenisini dikmenin (!) mümkün olmadığı gerçeğinden hareketle “Anıt Ağaçlar kesilemez. Hastalık ya da yaşlılık nedeniyle zarar gören ağaçların bakım, canlandırma ve ekolojik restorasyon işlemleri üniversiteler ve ilgili kurumlar tarafından yürütülür” şeklinde değiştirilmesini önermektedir.

 

•  Adalar Savunması, 1/1000 Ölçekli Adalar Kentsel Sit Alanları Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Kararları’nın İfraz ve Tevhid’i düzenleyen 5.15 sayılı bölümlerinin üçüncü fıkrasındaki “uygulamada ortaya çıkacak zorunlu durumlarda tescilli yapı parsellerine yönelik Koruma Bölge Kurulu kararı ile” ifadesinin tamamen çıkarılmasını ilgili bölümün son fıkrasındaki “Ticaret+Konut alanlarında, zorunlu hallerde yapılacak tevhitlerde, parsel büyüklüğü 100 m²’nin üzerindeki parseller tevhid edilemez. 100 m² ve altındaki parsellerde tevhit sonrası oluşacak parsel büyüklüğü hiçbir koşulda 200 m²’yi geçemez,” hükmünün tüm konut alanlarını kapsayacak biçimde kentsel sit bölgesinin tamamına yayılmasını önermektedir.

 

• Adalar Savunması, plan kararlarının “Özel Hükümler” bölümlerinin 6.2.2 hükümlerinde yer alan parsel metrekare büyüklükleri temel alınarak yapılan düzenlemelerin ve verilen imar izinlerinin mantığını, dayandığı ihtiyaçları ve öngörüleri anlamakta zorlanmakta ve Adaların kentsel mirasının korunması ilkesinin yıpratılacağından endişe duymaktadır. Neden 2000 m² yeni imar izinlerinin alt sınırı olarak baz alınmıştır? Neden 1/5000 Ölçekli Planların ilk halinde 2500 m² olarak belirlenen parsel alt sınırı daha sonra Adalar Belediyesi’nin talebi üzerine 2000 m²’ye indirilmiştir? Neden 1/5000’lik planlarda yer almayan 2000-4000 m² arasına iki, 4000-6000 m²’den büyük parsellerde üç yapı izni verilmektedir? Bu parsellerin ne kadarı tescilli, ne kadarı tescilsiz parsel durumundadır? Kamuya, vakıflara ya da özel kişi ve kurumlara ait imara açılan yeni parsellerin sayısı ve durumu nedir? Bu ve benzeri soruların yanıtları ve bu imar izinlerinin doyurucu bir açıklaması plan rapor ve hükümlerinde bulunmamaktadır.

 

Bilinmektedir ki, tarihsel olarak kentsel dokusu geniş bahçeli evler ve kot farkından dolayı set kurulumlu bahçeli konutlardan oluşan Adalar’da parsel büyüklükleri temel alınarak verilen her imar izni, bu dokunun tahrip edilmesine, kentsel mekânsal belleğin yok olmasına yönelik bir yapılaşma hareketi yaratmaktadır. Verilen her yeni imar izni Adalar’ın anıt ağaçlarının, egzotik ya da yerel bitki ve canlı türleriyle bezeli tarihi bahçelerinin, sebze ve meyve yetiştiriciliği yapılan özel ya da müşterek alanlarının yok olması anlamına gelmektedir. Hali hazırda uzun bir dönem uygulanmış, parsel bazlı izinlere olanak tanıyan Geçiş Dönemi Yapılanma Koşulları sonucunda Adalar’da özellikle tescilli olmayan yapı adalarında bahçeli konutların sayısı hızla azalmış, bitişik nizam ve yatay yapılaşma dinamikleri hızlanmıştır. Birden fazla yapı izni verilen tüm parseller, Adalar’ın kentsel dokusunun tahrip edilmesi anlamına gelmekte, Adalar topoğrafyasını zedelemekte, turizm tesisleri, siteler vb. oluşumlara kapı aralamaktadır.

Plan paftaları üzerinde yapılan çalışmalar Adalar’da 2000 m^2’nin üzerinde 350 civarında imara açık yeni parsel bulunduğunu göstermekte, bu durum da Adalar için büyük bir imar trafiği anlamına gelmektedir. Adalar Savunması, Adalar’da koruma ilke ve anlayışına aykırı şekilde yapı yoğunluğunu arttıracağı, Adalar’da turizm odaklı, taşınamayacak bir imar trafiği ve emlak-arsa speküasyonu iklimi yaratacağı gerekçeleriyle, yapılan düzenlemelerin gözden geçirilmesini önermekte, Adalar’ın kentsel, mimari ve tarihi mirasını korumak amacıyla parsel büyüklüğü sınırı aranmaksızın, 1/5000 plan kararlarının ilk haline dönülerek 2500 m² yi aşan tüm parsellerde (parsel büyüklüğü ile TAKS:0,10 çarpanı sonucu hesaplanacak yapı taban alanı izni çerçevesinde) tek bina izni verilmesini önermektedir.

 

•  Adalar Savunması, plan notlarının ve paftalarının incelenmesi sonucunda Kentsel Sit alanı uygulama hükümleri içinde değil, Doğal ve Çakışan Sit Alanlarıyla ilgili uygulama hükümleri bahsinde yer verilen ancak kentsel uygulamalarla ilişkisi nedeniyle burada belirtilmesi anlamlı olan bir diğer uygulamadan endişe duymaktadır. Plan not ve hükümlerinde Büyükada’nın tarihi, ekolojik ve arkeolojik zenginlikleri bakımından en değerli alanlarından biri olan Aya Nikola bölgesi için bir “lojistik depolama alanı” ve “küçük sanayi alanı” uygulamaları olduğunu görmektedir.

Tarihsel olarak herhangi bir lojistik alana ihtiyaç duymamış, depolama ihtiyacı İstanbul anakarasındaki depolar ve günlük taşıma seferleriyle karşılanan Adalar’da böyle bir lojistik merkez uygulamasının Adaların günlük yaşamı açısından ne tür sonuçlar doğuracağına dair herhangi bir etüd ve araştırma yapılmadan gündeme getirilmesi kabul edilemez. Dahası bir sanayi ve ticaret bölgesinin yine Aya Nikola gibi adanın en eski yerleşim alanında ihdas edilmesinin arkeolojik, tarihi ve doğal önemi büyük bir alanı tümüyle çöküşe sürükleyeceği açıktır. Bu ve benzeri uygulama projelerinin Büyükada’da ikinci bir turistik niş, ticari ve kentsel merkez yaratılmasıyla sonuçlanacağı, tarihi ve arkeolojik değeri büyük bu bölgenin tümüyle yok edileceği gerekçesiyle plan not ve uygulamalarından çıkarılması önerilmektedir. Adalar Savunması Aya Nikola bölgesi için ilgili müze denetiminde arkeolojik araştırma çalışmasının hızla başlatılmasını ve kapsamlı bir ekolojik restorasyon sürecinin planlanmasını önermektedir.

• Adalar Savunması turizmi tek ekonomik faaliyet ve kalkınma alanı olarak gören yaklaşımın terkedilerek Adalar’da kooperatifleşmeyi ve ada coğrafyasında kendi kendine yeterli bir ekonomik – sosyal dokunun oluşturulmasını desteklemektedir. Bu amaçla,
• Burgazada için öngörülen kolektif tarım alanı tahsisi uygulamasının tüm adalarda yapılmasını, Ada halkının kullanımına açık geniş bostan alanları tesis edilmesini ve kentsel tarım alanları yaratılmasını,
•  Adalar’ın kendilerine yeterli bir ekonomi yaratmasına uygun çözümleri geliştirmek amacıyla, balıkçılık, sebze ve meyve üretimi, küçük çaplı hayvancılık, arıcılık, çiçekçilik, seracılık gibi alanlardaki kooperatif tarzı girişimlerin arsa ve bina tahsisi gibi uygulamalarla desteklenmesini önermektedir.
• Adalar Savunması her adada ihtiyaçları yerel yönetim tarafından karşılanan ve Adalar halkının kullanımına açık ait bir sosyal-kültürel merkezin, mahalle evlerinin ve bunlara uygun kapalı ve açıkhava donatı alanlarının oluşturulmasını desteklemektedir.

 

16. Ekim. 2017